سیمرغ
عطار نیشابوری
(۱۱۴۶ ـ ۱۲۲۱)
درنگی
از
ربابه نون
۱
ولی عاشقان حقیقت به مرحله سوم
یعنی
کسب دانش
وارد شدند
و
از موهبت الهی و الهام، مستفیض شدند.
پرندگان سیمرغ جو
از
دره تحقیق
به
وادی عشق
و
از وادی عشق
به
مرحله دانش
وارد می‌شوند
و
از
وادی دوم به بعد
به
درجه عاشقان حقیقت،
اعتلا می‌یابند.
در این طرز نگرش عطار
قبل از همه
رد پایی از طرز نگرش هگل به چشم می‌خورد.
در فلسفه هگل
مفاهیم
پله پله از نردبام تعالی بالا و بالاتر می‌روند
و
نهایتا
به
ایده مطلق می‌رسند.
در این طرز نگرش عطار
ضمنا
رد پایی از طرز نگرش کانت به چشم می‌خورد.
عطار
عشق به حقیقت
را
در
دیالک تیکی از عشق نظری و عشق عملی
نمودار می‌داند.
پرندگانی که حاضر به عبور از وادی عشق و تحمل مصیبت و مشقت و زحمت نبوده اند،
عاشقان حقیقت
قلمداد نمی‌شوند،
چه رسد به پرندگانی که در مرحله تحقیق از راه، برگشته اند.
کانت
هم
خرد را در دیالک تیکی از خرد نظری و خرد عملی
مطرح ساخته است.
۲
ولی عاشقان حقیقت به مرحله سوم
یعنی
کسب دانش
وارد شدند
و
از موهبت الهی و الهام، مستفیض شدند.
انتخاب واژه‌ها توسط عطار
اندیشیده است و نه تصادفی:
الف
ابتدا وارد دره تحقیق شدند.
واژه دره
بیانگر تأمل و تعمق و تفکر
است.
ب
آن وادی
عشق
نام داشت.
واژه وادی
گذر دشوار از بیابان بی آب و علف
را
و
تحمل مصیبت و مشقت و ریاضت و زحمت
را
به
خاطر خواننده و شنونده خطور می‌دهد.
پ
عاشقان حقیقت
به
مرحله سوم
وارد شدند
واژه مرحله (منزل، کاروانسرا)
(مرحله دانش)
حاکی از پایان عبور دشوار از دره و وادی
و
برخورداری از ثمرات زحمات متحمل شده است.
۳
ولی عاشقان حقیقت به مرحله سوم
یعنی
کسب دانش
وارد شدند
و
از موهبت الهی و الهام، مستفیض شدند.
چون صبر کنی
ز غوره حلوا سازند.
عطار
حلوا
را
در مفهوم برخورداری از موهبت الهی و الهام تبیین می‌دارد.
دانش
عملا
نتیجه تجربه
است.
زادگاه تئوری (اندیشه)
پراتیک
(تجربه، عمل)
است.
عطار
پیش شرط برخورداری از نعمات الهی و الهام
را
کسب پیشاپیش دانش
می‌داند.
خدای عطار
یار اندیشندگان اکتیو
است
و
نه
یار راحت طلبان انگل و تنبل و ناپیگیر.
۴
پرندگانی که موفق شدند
به
مرحله چهارم
وارد شدند.
یعنی
بی اعتنایی به وابستگی‌های دنیوی.
مرحله چهارم
مرحله ریاضت
است
که
ثمره طبیعی و منطقی کسب دانش
است.
غنای فکری
به
قناعت در مصرف نعمات مادی
منجر می‌شود.
وقتی کسی در سایه دانش به مشقات تولید نعمات مادی پی می‌برد،
از حیف و میل فئودالی آنها
پرهیز می‌ورزد.
یعنی
استغنای فکری و معرفتی
به
قناعت پیشگی
می‌انجامد.
این طرز تفکر عطار
ستایش انگیز و ضمنا حیرت انگیز است.
ادامه دارد.